१४ मंसिर, काठमाडौं । असल चालचलन भएको भन्दै प्यारोलमा छाडिएका कैदी नै लागुऔषध कारोबारमा संलग्न रहेको आरोपमा पक्राउ परेका छन् ।

कैलालीको धनगढी उपमहानगरपालिका–४ का विजय साउदलाई जिल्ला प्रहरी कार्यालय कैलालीको टोलीले १२ कात्तिकमा ३ ग्राम ३८० मिलिग्राम खैरो हेरोइनसहित पक्राउ गरेपछि प्यारोलबाट खारेज गर्ने निर्णय भएको कैलाली कारागारका जेलर दीपक पाण्डेले बताए ।

‘उहाँलाई फिर्ता बोलाउने निर्णय भएको पत्र आएपछि हामीले बुझ्दा उहाँ अर्को लागुऔषध कारोबारमा संलग्न भएर पक्राउ पर्नुभएको भेटियो’, पाण्डेले भने । सायद पहिले पनि लागूऔषध कारोबारकै कसुरमा कारागारमा थिए ।

प्रहरीले उनीसहित दुई जनालाई ६ फागुन २०७६ मा ३ ग्राम ४१० मिलिग्राम खैरो हेरोइनसहित समातेको थियो ।

फौजदारी कसूर (सजाय निर्धारण तथा कार्यान्वयन) ऐन २०७४ मा असल चालचलन भएर दुई तिहाइभन्दा बढी सजाय पूरा गरिसकेका कैदीलाई प्यारोलमा छाड्न सकिने व्यवस्था छ । त्यही अनुसार, २५ पुस २०८० को प्यारोल बोर्ड बैठकले साउदलाई छाड्ने निर्णय गरेको थियो ।

प्यारोलमा कसलाई छाड्ने भन्नेबारे निर्णय गर्न महान्यायाधीवक्ताको अध्यक्षतामा प्यारोल बोर्ड रहने व्यवस्था छ । बोर्डमा गृहसचिव सदस्य, दुई मनोचिकित्सक, एक एआईजी, एक अपराधशास्त्री तथा वरिष्ठ अधिवक्ता, कानून मन्त्रालयको सचिव र कारागार व्यवस्थापन विभागका महानिर्देशक सदस्य सचिव रहने व्यवस्था छ ।

बोर्डले आमन्त्रित सदस्यमा अन्य व्यक्तिलाई आमन्त्रण गर्न सक्ने व्यवस्था छ । 

डडेल्धुरा कारागारमा रहँदा प्यारोलमा छुटेपछि साउद कैलालीस्थित आफ्नो घर गएका थिए । कैलालीमै लागु औषधसहित पक्राउ परेका उनी अहिले फेरि जिल्ला प्रहरी कार्यालय, कैलालीको हिरासतमा छन् ।

उनीसँगै अर्का कैदी जुम्लाको चन्दननाथ नगरपालिका–४ का रवीन मल्ललाई पनि कारागार फिर्ता गराउने निर्णय भएको छ । मल्लसहित ४ जना २०७६ मंसिर १९ गते दैलेखको गुरास गाउँपालिका–४ स्थित रानीमत्ता चेकपोष्टबाट पक्राउ परेका थिए । त्यतिबेला उनीबाट ११ ग्राम ५० मिलिग्राम खैरो हेरोइन बरामद भएको थियो ।

दैलेख कारागारमा रहेका उनी प्यारोलमा छुटेर जुम्लास्थित घरमा पुगेका थिए । तर प्यारोलमा रहँदा पालना गनुपर्ने शर्त पालना नगरेपछि उनलाई फिर्ता गराउने निर्णय प्यारोल बोर्ड बैठकले गरेको हो ।

दैलेख कारागारका जेलर लिलु गिरीका अनुसार, उनी निरन्तर सम्पर्कमा रहनु पर्नेमा तारेख उल्लंघन गरेर सम्पर्कविहीन रहे । घर गएका बेला उनी केही समय जुम्ला कारागारको सम्पर्कमा रहे । तर, ६ भदौपछि तारिखमा नआएको जुम्ला कारागारका जेलर गयाप्रसाद पाण्डेले बताए ।

अब उनीहरूले फौजदारी कसुर सजाय निर्धारण तथा कार्यान्वय ऐन २०७४ को दफा २९ (५) बमोजिम बाँकी कैद कारागारमै बसेर भुक्तान गर्नुपर्ने हुन्छ । प्यारोल बसेको अवधि कैद बसेको अवधिमा गणना हुँदैन ।

के हो प्यारोल ?

प्यारोललाई कैद दण्ड प्रणालीमा विकसित पछिल्लो विकल्प मानिन्छ । यसमा कसुरदारले तोकेको कैद सजायको निश्चित (दुई तिहाइ) अवधि भुक्तान गरेपछि बाँकी सजाय असल आचरणमा रही स्वतन्त्र समाजमा बसेर पूरा गर्न पाइन्छ । तर प्यारोलमा छुटेका व्यक्तिले निश्चित सर्त पूरा गर्नुपर्ने भएकाले उनीहरू पूर्णरूपमा स्वतन्त्र भने हुँदैनन् ।

शर्तहरू पालना गरे/नगरेको प्यारोल अधिकृतले अनुगमन गर्ने व्यवस्था छ । असल चालचलन देखिए तोकिएको कैद सजाय भुक्तान गरेको मानिने छ । शर्तहरू उल्लंघन गरेमा कैदमा फिर्ता बोलाउने व्यवस्था छ ।

जन्मकैदको सजाय पाएका, भ्रष्टाचार, जबरजस्ती करणी, मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार, संगठित अपराध, सम्पत्ति शुद्धीकरण, यातना वा क्रुर वा अमानवीय व्यवहारसम्बन्धी कसुर, मानवताविरुद्धको अपराध र राज्यविरुद्धको अपराधमा सजाय पाएकाहरूलाई प्यारोलमा राख्न नसकिने व्यवस्था छ ।

नेपालमा १ कात्तिक २०८० बाट प्यारोल लागु भएको थियो ।

प्यारोल कैदीलाई अनुगमन गर्न निर्देशन

प्यारोलमा छाडिएका कैदी लागु औषधसहित पक्राउ परेपछि प्यारोल बोर्ड बैठकले अनुगमनलाई तीव्रता दिन निर्देशन दिएको छ ।

महान्यायाधीवक्ता रमेश बडालद्वारा हस्ताक्षरित पत्रमा कारागार व्यवस्थापन विभाग र नेपाल प्रहरी प्रधान कार्यालयलाई अनुगमन गर्न भन्दै निर्देशन दिएको हो ।

पत्रमा भनिएको छ, ‘प्यारोलमा रहेका कैदीहरूले प्यारोलका शर्तहरू पालना गरे/नगरेको अनुगमनलाई थप प्रभावकारी बनाउन प्यारोल अधिकृतहरूले नेपाल प्रहरी अन्तर्गतका जिल्ला, इलाका र स्थानीय स्तरको प्रहरी इकाइसँग समन्वय गरी सहकारी गर्न आवश्यक दखिएको हुँदा सो कार्यका लागि आवश्यक सहजिकरण गर्न कारागार व्यवस्थापन विभाग र नेपाल प्रहरी प्रधान कार्यालयलाई निर्देशन गरिन्छ ।’

फेरि २७७ कैदीलाई प्यारोलमा छाड्ने निर्णय

प्यारोल बोर्ड बैठकले थप २७७ कैदीलाई प्यारोलमा छाड्ने निर्णय गरेको छ । कारागार कार्यालय हुँदै कारागार व्यवस्थापन विभागबाट प्यारोल बोर्डमा पेश भएका कैदी बन्दीको सूचीमध्ये २७७ कैदीलाई प्यारोलमा छाड्ने निर्णय भएको छ ।

‘असल चालचलन भएको दुई तिहाइ कैद भुक्तान भएका र प्यारोलमा राख्न उपयुक्त छ भनी प्यारोल अधिकृतबाट सिफारिस भएर आएकामध्ये प्यारोलमा राख्न योग्य कैदीबन्दीको नामावली उपर छलफल गर्दा २७७ जनालाई प्यारोलमा राख्नका लागि सिफारिस गर्ने’ प्यारोल बोर्डले उल्लेख गरेको छ ।

यसका साथै ८ बालबिज्याइँकर्तालाई पनि प्यारोलमा राख्ने निर्णय भएको छ । यो निर्णयसँगै बाल सुधार गृहमा ८ बालबालिका प्यारोल सुविधामा छुट्ने भएका छन् ।